ანა მიქაძე-ჩიკვაიძეს საქართველოში როგორც ქართული ყველის ისტორიის მკვლევარს ასე იცნობენ, თუმცა ბევრმა ალბათ არც იცის, რა რთული პრობლემის პირისპირ უწევს ცხოვრება. მას ამის შესახებ სხვადასხვა გადაცემაში უსაუბრია, მათ შორის, ექიმ გიორგი ღოღობერიძის გადაცემაში. ის უმძიმესი დიაგნოზის მქონე პაციენტის დედაა.
ანა მიქაძე-ჩიკვაიძე:
– ლუკას 5 წლის ასაკში უშაქრო დიაბეტი დაუდგინდა – დაიწყო სტრესით, ნათესავების ბავშვებმა ტყეში გაისეირნეს, ერთმანეთს აშინებდნენ, – მგელი მოდისო… სახლში დაბრუნებულმა 5 წლის ლუკამ წყალი მოითხოვა და 20-ლიტრიანი ბიდონი დაცალა. დედაჩემმა აღელვებულმა დამირეკა, – მგონი, დავიღუპეთ, ბავშვმა 20 ლიტრი წყალი დალია და კიდევ ითხოვს… დიაგნოზი მაშინვე დაუსვეს – ეს იყო უშაქრო დიაბეტი და ისიც მითხრეს, რომ არ იყო მარტივი დაავადება.
– შემდგომ როგორ წარიმართა ლუკას განვითარება?
– იყო პრობლემების მთელი კრებული – უშაქრო დიაბეტის ფონზე დაიწყო ზრდაში ჩამორჩენა. როგორც ყველა ბავშვი ლუკაც მკვირცხლი იყო. ასევე ნათელი, საინტერესო, ნიჭიერი, კარგად ხატავდა, კომუნიკაბელური და ზედმეტად ინდივიდუალური. ის ზედმეტი ინდივიდუალიზმი მიგვაჩნდა, რომ მისი ხასიათის თვისება იყო. ამას რაღაც ტიპის აშლილობად არ მივიჩნევდით… მინდა, ყველას ვუთხრა, განსაკუთრებით დედებს, რომ არ გამორჩეთ არც ერთი ნიუანსი, რომელიც შეიძლება იმ ასაკში ზუსტად ძალიან ჰგავდეს ფსიქიკურ აშლილობას. ახლა, როდესაც წარსულს თვალს ვავლებ და კადრებს უკან ვაბრუნებ, ის დიახ, გახლდათ აშლილობა. ყველაფრის მიმართ, რაც მის პიროვნებას ეხებოდა, აგრესიულად იყო განწყობილი. ის ყველაფერი – უშაქრო დიაბეტი, ზრდაში ჩამორჩენა უგროვდებოდა და საკუთარ თავში კეტავდა. შემდეგ უკვე, რაც შიზოფრენიაზე წავიკითხე, კლასიკური ასაკი 19 წელია (დაავადება ბოლო დროს ძალიან გაახალგაზრდავებულია. ამ ტიპის აშლილობები 15-14 წლის ბავშვებსაც აქვთ).
ლუკამ 19 წლის ასაკში გამოავლინა, როცა თეთრი მაისური ჩაიცვა, გარეთ აღარ გავიდა და სახლში ჩაიკეტა. ძალიან აქტიური ადამიანი, გარეთ აღარ გადიოდა… მინდა, მშობლებმა იცოდნენ, რომ ამ დაავადების ერთ-ერთი ნიშანია ისიც, როდესაც ადამიანი ჩაიკეტება და კონტაქტი არავისთან უნდა, ყველას გაურბის. ამის გამო ოჯახი ფრთხილად უნდა იყოს და ეს ნიშანი არ უნდა გამორჩეს. ის ჯოჯოხეთი, რომელიც ფსიქიკურ აშლილობას მოაქვს, ჯოჯოხეთია როგორც პაციენტისთვის, ასევე ოჯახის წევრებისთვის. ლუკას დიაგნოზი ხომ პარანოიდული შიზოფრენიაა, ამიტომ ხშირად მიგრძნია, რომ მაგალითად, ცუდად უყურებს ვიღაცის გავლას. მოკლედ, სულ სიფრთხილეა საჭირო, რომ რაიმე კონფლიქტზე არ წავიდეს. ამ დიაგნოზის მქონე ადამიანები ემოციებს ვერ მართავენ, ამიტომ ეს ყველაფერი შეიძლება ისეთ რაღაცაში გადაიზარდოს, რომ ყველასთვის სავალალო იყოს და პირველ რიგში – მისთვის და გარემოცვისთვისაც.
მაშინ ამხელა ინფორმაციას არ ვფლობდით, ბევრი რამ ამ დაავადების შესახებ არ ვიცოდი და არც არავინ საუბრობდა საჯაროდ ისე, როგორც ახლა მე. არც ექიმები საუბრობენ ასე აქტიურად ამაზე, არც სპეციალური გადაცემები იყო. სამწუხაროდ, არც ახლა არის… არადა ეს 21-ე საუკუნის დაავადებაა და ამ ვერაგმა დაავადებამ მსოფლიოს არც ისე მცირე ნაწილი მოიცვა… მოკლედ, არაფერი ვიცოდი. მერე ვიფიქრე, იქნებ გარემოს გამოცვლამ უშველოს და ვუთხარი, ხომ არ გინდა სადმე სასწავლებლად წასვლა-თქო. არადა სამხატვრო აკადემიაში სწავლობდა, იქ მესამე კურსზე იყო, რომ დაცვის თანამშრომლებთან კონფლიქტი მოუხდა, ემოცია ვერ მოთოკა.
მოკლედ, მითხრა, მინდა სასწავლებლად ლონდონში წავიდეო. დავიწყეთ პროგრამის მოძებნა, აღმოვაჩინეთ პროგრამა და ის იყო ჩემი უდიდესი შეცდომა. ადამიანი, რომელიც საოცარ დეპრესიაში იყო, ასეთ კულტურულ შოკში მოვახვედრეთ. ლონდონი არ იყო მისთვის კარგი გამოსავალი. კარგი გამოსავალი კარგი ექიმი იყო. იქ დაუგროვდა ახალი ინფორმაციები და ემოციები, რომელიც ვერ გადალახა და დამძიმდა. ჩავრიეთ მეგობრები, რომ დაბრუნებულიყო. როდესაც აეროპორტში დავხდით და ლუკა დავინახეთ, ეს იყო შავი ძაფი შეშლილი თვალებით, რომელმაც პირდაპირ მითხრა, რომ რაღაც გაერთიანების წევრი იყო და ამისთვის დაისჯებოდა… ასეა, სულ რაღაც უცნაურობას ეძებს იმას, რასაც ჩვენ არ ვეძებთ.
– სხვა ჩივილები – ჰალუცინაციები ხომ არ ჰქონდა?
– კი, ხმები… მქონდა ნოველა – “სიცილი”, რომელიც ინტერნეტში ვირუსულად გავრცელდა. არავის აქვს ასეთი სიცილი, როგორიც ამ დაავადების მქონე ადამიანებს. ოღონდ, ეს სიცილი არ მოვისმინო და ყველაფერზე წავალ. მას ესმის ხმები და ამ ხმების ფონზე იცინის. მართლა სულის შემძვრელი სიცილია. ასეთიც ხდება – ხმები ესმის, მაგრამ კარგად აკონტროლებს, სიმულირება აქვს, მეტყვის ხოლმე, შენც ხომ ელაპარაკები შენს თავს. სულ ცდილობს, რომ თავის დაავადებასთან გამაიგივოს, რომ მარტო არ არის. მას ინტელექტი, იუმორი შენარჩუნებული აქვს. ერთხელ ტელევიზორში ერთ-ერთ პოლიტიკოსს უყურებდა… ის ადამიანი ძალიან გაბრაზებული იყო და ლუკამ თქვა – ეს არის პარლამენტში და მე პასპორტიანი გიჟი ვარ?! გვერდიდან უყურებს თავის თავს, ხუმრობს, მაგრამ თავის ნებით სამკურნალოდ კლინიკაში არ წვება. გვიწევს პოლიციის და სასწრაფოს ჩარევა. ამბობს, რომ წამლები, რომლებსაც იქ იღებს, მას ბოსტნეულად აქცევს… მეუბნება, როდესაც თავი გტკივა, ეს ხომ ბუნებრივი მდგომარეობაა. როდესაც გაბრაზებული ხარ, გაბრაზებას ხომ გამოხატავ, ასე გამოვხატავ მე ჩემს აგრესიას და გაბრაზებას, რატომ უნდა დავწვე კლინიკაში?! თავისებური ლოგიკა აქვს. ცხადია, მისი ლოგიკა და რეალობა გამიჯნულია ერთმანეთისგან. ფაქტია, რომ კლინიკაში მკურნალობას ასე უყურებს.
საერთოდ აგრესია სხვის მიმართ არ აქვს, ერთადერთი ის არის, რომ სუიციდისტია. თვითმკვლელობა 8-ჯერ სცადა. ადრე მისი კლინიკაში გადაყვანა მიჭირდა და ეს იყო ჩემი დედის სენტიმენტები. არადა, ჯოჯოხეთი აქვს, თუ კლინიკაში არ მოხდა, ამ ყველაფერს ვერ აალაგებ და ალაგმავ. ამიტომ ოჯახის წევრებმა ეს კომპლექსი გადავლახეთ. როგორც კი დაეწყება, ცოტას ვაყოვნებთ და მერე ვაწვენთ.
– ლონდონში ყოფნისას ჰქონდა რაიმე მსგავსი ეპიზოდი?
– ერთხელ ჰქონდა, როცა დაიკარგა. მის მოძებნის პროცესში სათვისტომოც ჩავრთე, მალევე იპოვეს და საქართველოში ზუსტად მაშინ დავაბრუნეთ… ვერ გეტყვით, რატომ დაიკარგა. ამ თემაზე საერთოდ არ საუბრობს. ეს ჩემთვისაც მტკივნეულია, რადგან არ ვიცი, როცა დაიკარგა, რა სჭირდა, სად იყო. რადგან თვითონ არ ჰყვება, არ უნდა ამაზე საუბარი, ვცდილობთ, არ გავახსენოთ და ამ თემას არ შევეხოთ.
– სუიციდის პროცესში თუ ყოფილა ისეთი ფაქტი, როდესაც მის ჯანმრთელობას სერიოზული საფრთხე შეექმნა?
– კი, როცა ვენები გადაიჭრა, ჩვენ მაშინ სოფელ თელეთში ვცხოვრობდით და თავს ვაბამდი პატარა მეურნეობას. ჩემი უმცროსი ვაჟი საწარმოდან მოდიოდა, ლუკამ როგორც კი დაინახა სანდრო სახლში მოდიოდა, ვენები გადაიჭრა… ვასკვნი, რომ სიკვდილი არ უნდა, უნდა, რომ გადაარჩინონ, უბრალოდ ამ ყველაფრის დემონსტრირებას ახდენს. ეს ისეთი პროცესია, შეიძლება ვერ მიუსწრო. სანდრომ შემთხვევით დაინახა და ძლივს გადავარჩინეთ. ერთხელ სარეცხის ხსნარი დალია და ხელის და ფეხის თითები გაუშავდა. მაშინაც სანდრომ გადაარჩინა – ბევრი წყალი დაალევინა. სასწრაფო რომ მოვიდა, თქვა, – თქვენ გადაარჩინეთ, რადგან შეიძლებოდა, ვერ მოგვესწროო. საშინელებაა, როდესაც შვილის სიკვდილს თვალებში უყურებ. იცი, რომ შეიძლება ერთ დღეს ვერ გადაარჩინო.
– ეს ეპიზოდები, წამლის მიღების ფონზე ხდება?
– არა, როდესაც წამლის ზემოქმედების ფონზეა, მშვიდადაა. ვერც კი შეატყობთ, რომ ავად არის. შველის ის იუმორი და ინტელექტი, რაც შენარჩუნებული აქვს და როგორც კი გამოვა კლინიკიდან, წამალს პრინციპულად არ იღებს. ვერც ერთმა ექიმმა, კლინიკამ ვერ აიძულა, რომ წამალი მთელი წლის მანძილზე მიიღოს. რეციდივი კი წამში ხდება – შეიძლება ვსაუბრობდეთ, მივბრუნდე და დაიწყოს, მითხრას, – მარიამს არ დაურეკე შენ? მარიამი ამ შემთხვევაში არის ღვთისმშობელი.
– სახლიდან გასვლის ეპიზოდები თუ ჰქონია ისე, რომ დაკარგულა?
– აქვს. ერთხელ დაიკარგა მთელი თვე ვეძებდით, – უამრავი ადამიანი იყო ჩართული, პოლიცია, მაშველები, მოხალისეები, – მერე აღმოჩნდა, რომ დასავლეთ საქართველოში იყო. ამ დაკარგვას ახლდა ცოტა უსიამოვნო ფაქტი, რადგან მკვდრად გამოაცხადეს და მორგში დამიბარეს, შენი შვილი ვიპოვეთო. მთლიანად მოვიშალე, მანქანა გავაჩერე და ღმერთს ვუთხარი, – შენ არ არსებობ-მეთქი, ან თუ არსებობ, ჩემი შვილი იქ არ იქნება-მეთქი. მართლაც არ იქ იყო და მორგის თანამშრომელი კი მაძალებდა, – თქვენი შვილია. სამშენებლო ფილა, სინკარი დაეცა და გაბრტყელდაო – ასე მარტივად მეუბნებოდა ამას… ეს ჩემი შვილი არ არის და არც ეს ტანსაცმელი არ არის მისი-მეთქი – ვპასუხობდი. ყველანაირად ცდილობდნენ, რომ ხელი მომეწერა.
მერე იფიქრეს, დამთავრდა, როდემდე უნდა ეძებნათ და მკვდრად გამოაცხადეს… როდესაც ღმერთს ვუთხარი, რომ შენ არ არსებობ, დილის 11 საათი იყო და საღამოს 8 საათზე ჩემს ტელეფონზე ზარი შემოვიდა. მობილურის ეკრანზე ლუკა დაიწერა – დე, აქ ვარ და წამიყვანეთ. სამი წელი მანამდე დედას არ მეძახდა. მაშინ ღმერთს ისიც ვთხოვე, – დედა ერთხელ დამიძახოს, მერე შენი მოცემულია და წაიყვანე-მეთქი. წამოვიყვანეთ და კლინიკაში მივიყვანეთ. იქ მითხრეს, მკვდრად არის გამოცხადებული და ვერ დავაწვენთო. არ ვიცი, რა ძალა მომეცა, მაგრამ მგონი, იუსტიციის სახლი გადავდგი მტკვრის მეორე მხარეს. ერთ დღეში დააბრუნეს – ასე არ ხდება არც მიცვალებულად გაფორმება, არც მისი ასე დაბრუნება. ეს ყველაფრის არის კატასტროფა… ღმერთს ვთხოვ, ნურავის გამოაცდევინებს. ამბობს, რომ მე ხმა მეუბნება, – მოკალი დედა, სანდრო, თქვენ ხომ არ მოგკლავთ, ამიტომ ჯობია, მე მოვკვდე. თავისი სუიციდის ფაქტებს ასე ხსნის, რომ სხვებს არ ავნოს და მხოლოდ თავის თავს. ბოდვაში მე ვყავარ ჩათრეული, ჰგონია, რომ მაწვალებენ, დამდევენ, ამიტომ მე რომ მოვკვდები, შენ თავს დაგანებებენო. ჰგონია, რომ სულ მისი ბრალია, თუ მე ვინმე დამდევს.
ავტორი: ლალი ფაცია/Ambebi.ge
